Để tham gia và hiểu rõ hơn về môn Bóng chuyền hơi, việc nắm vững luật bóng chuyền hơi 2014 là điều cốt yếu đối với mọi vận động viên và người hâm mộ. Được Tổng cục Thể dục Thể thao ban hành kèm theo Quyết định số 1646/QĐ-TCTDTT ngày 24 tháng 12 năm 2014, bộ luật này chính là kim chỉ nam cho các giải đấu trên toàn quốc, đảm bảo sự công bằng và chuyên nghiệp. Bài viết này của bongdanetco.com sẽ đi sâu vào từng quy định, giúp bạn đọc hiểu rõ về kích thước sân, lỗi thi đấu, và vai trò trọng tài, từ đó nâng cao trải nghiệm và kiến thức về môn thể thao đầy hấp dẫn này. Nắm chắc luật bóng chuyền hơi 2014 sẽ giúp người chơi tự tin hơn trên sân đấu và khán giả thưởng thức trận đấu một cách trọn vẹn.
Giới Thiệu Tổng Quan Về Bóng Chuyền Hơi
Bóng chuyền hơi là một biến thể của bóng chuyền truyền thống, được thiết kế để phù hợp với nhiều đối tượng người chơi, đặc biệt là người trung và cao tuổi. Môn thể thao này không chỉ mang lại lợi ích về sức khỏe như cải thiện chức năng hô hấp, tuần hoàn, tiêu hóa, tăng cường sức mạnh và linh hoạt cho hệ xương khớp, mà còn tạo tinh thần thoải mái, kết nối cộng đồng. Điểm nổi bật của bóng chuyền hơi là sân tập luyện đơn giản, diện tích nhỏ gọn, phù hợp với mọi địa hình và chi phí thấp, thu hút đông đảo người tham gia. Chính vì những đặc tính này, việc có một bộ luật rõ ràng và thống nhất là vô cùng quan trọng để duy trì tính chuyên nghiệp và công bằng trong thi đấu. Luật thi đấu bóng chuyền hơi 2014 ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu đó, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của môn thể thao này trên khắp cả nước.
Sân Bãi Và Dụng Cụ Thi Đấu Trong Bóng Chuyền Hơi
Quy định về sân bãi và dụng cụ thi đấu là nền tảng cơ bản, đảm bảo mọi trận đấu diễn ra trong điều kiện tiêu chuẩn và công bằng. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các điều khoản này không chỉ giúp người chơi có trải nghiệm tốt nhất mà còn giảm thiểu rủi ro chấn thương, đồng thời tạo nên một môi trường thi đấu chuyên nghiệp. Các yếu tố như kích thước sân, mặt sân, hệ thống đường kẻ, lưới, cột lưới và quả bóng đều được quy định chi tiết để đảm bảo tính đồng nhất và khách quan.
Kích Thước Sân Thi Đấu Tiêu Chuẩn
Sân thi đấu bóng chuyền hơi, cùng với khu vực tự do xung quanh, tạo nên một không gian chơi bóng hoàn chỉnh. Sân thi đấu phải có hình chữ nhật, với kích thước chuẩn 12m x 6m. Xung quanh sân là khu tự do, có chiều rộng tối thiểu 2m về tất cả các phía, đảm bảo không gian an toàn cho vận động viên di chuyển và cứu bóng. Khoảng không tự do phía trên sân, tính từ mặt sân, phải có chiều cao tối thiểu 5m và không bị vật cản che khuất. Những quy định này giúp trận đấu diễn ra suôn sẻ, tránh các tình huống tranh cãi do không gian hạn chế.
Đặc Điểm Mặt Sân và Đường Giới Hạn
Mặt sân thi đấu phải phẳng, ngang bằng và đồng nhất, không có bất kỳ nguy hiểm nào gây chấn thương cho vận động viên. Điều này đặc biệt quan trọng để bảo vệ người chơi, nhất là đối tượng trung và cao tuổi. Các sân trong nhà yêu cầu mặt sân có màu sáng để dễ quan sát bóng, trong khi sân ngoài trời cho phép độ dốc thoát nước tối đa 5mm/m. Cấm sử dụng vật liệu cứng để làm đường giới hạn trên sân.
Kích thước sân bóng chuyền hơi theo luật 2014, mô tả chi tiết các đường biên và khu tự do.
Tất cả các đường kẻ trên sân phải có bề rộng 5cm, màu sáng và khác biệt với màu mặt sân. Hai đường biên dọc và hai đường biên ngang giới hạn sân đấu, nằm trong phạm vi kích thước sân. Đường giữa sân chia đôi sân thành hai phần bằng nhau (mỗi phần 6m x 6m), chạy dưới lưới và nối hai đường biên dọc. Mỗi bên sân có một đường tấn công song song với đường giữa sân, cách mép sau đường tấn công đến trục đường giữa 2m, dùng để giới hạn khu trước (khu tấn công). Đường tấn công này được kéo dài thêm bằng ba vạch ngắt quãng (dài 15cm, rộng 5cm, cách nhau 20cm, tổng độ dài 105cm) từ các đường biên dọc. Đối với các cuộc thi đấu chính thức toàn quốc, “Đường giới hạn của HLV” cũng được quy định, song song với đường biên dọc và cách biên dọc 105cm, là khu vực hoạt động của huấn luyện viên.
Các Khu Vực Trên Sân
Luật bóng chuyền hơi 2014 phân chia sân thành nhiều khu vực chuyên biệt, mỗi khu có chức năng riêng biệt nhằm đảm bảo trật tự và quy tắc trong suốt trận đấu. Việc hiểu rõ các khu vực này giúp người chơi và trọng tài dễ dàng xác định vị trí hợp lệ và các lỗi liên quan.
Sơ đồ các khu vực trên sân bóng chuyền hơi, bao gồm khu trước, khu phát bóng và khu thay người.
Khu trước là phần sân được giới hạn từ trục giữa của đường giữa sân đến mép sau của đường tấn công, mở rộng từ mép ngoài đường biên dọc đến hết khu tự do. Khu phát bóng có bề rộng 6m, nằm sau mỗi đường biên ngang và được giới hạn bởi hai vạch dài 15cm, vuông góc với đường biên ngang, cách phía sau đường biên ngang 20cm. Khu thay người được giới hạn bởi sự kéo dài của hai đường tấn công đến bàn thư ký. Ngoài ra, mỗi góc sân của khu tự do có một khu khởi động kích thước 3m x 3m, và mỗi bên sân ở khu tự do có một khu phạt kích thước 1m x 1m, đặt sau ghế ngồi của mỗi đội, giới hạn bằng các vạch đỏ.
Lưới và Cột Lưới
Lưới và cột lưới là những yếu tố trung tâm của sân bóng chuyền hơi, quyết định chiều cao và không gian thi đấu. Chiều cao của lưới được căng ngang trên đường giữa sân là 2,20m cho nam và 2m cho nữ, đo ở giữa sân. Hai đầu lưới ở trên đường biên dọc phải cao bằng nhau và không cao hơn chiều cao quy định quá 2cm. Lưới có màu sẫm, dài 7,5m – 8m, rộng 1m, đan thành các mắt lưới hình vuông cạnh 10cm. Mép trên lưới có băng vải trắng rộng 7cm, bên trong luồn dây cáp mềm để căng lưới. Mép dưới lưới có băng vải trắng rộng 5cm, luồn dây buộc để giữ căng phần dưới lưới vào hai cột.
Chi tiết về lưới và cột lưới, với chiều cao và cấu tạo theo quy định.
Hai băng giới hạn màu trắng, dài 1m, rộng 5cm, được đặt ở hai đầu lưới, thẳng góc với giao điểm của đường biên dọc và đường giữa sân, là một phần của lưới. Ăng ten là thanh tròn dẻo đường kính 10mm, dài 1,8m, làm bằng sợi thủy tinh, được buộc chặt sát mép ngoài mỗi băng giới hạn. Phần ăng ten cao hơn lưới 80cm, sơn xen kẽ các đoạn màu tương phản (đỏ và trắng), giới hạn hai bên của khoảng không gian bóng qua trên lưới. Cột lưới được đặt ngoài sân cách đường biên dọc 0,50m – 1m, cao 2,30m, có thể điều chỉnh được, tròn và nhẵn, cố định chắc chắn xuống đất mà không dùng dây cáp giữ, tránh mọi dụng cụ phụ trợ nguy hiểm.
Quy Định Về Bóng Thi Đấu
Quả bóng là yếu tố cốt lõi trong môn bóng chuyền hơi, và luật pháp quy định rõ ràng về các tiêu chuẩn của nó. Bóng phải là hình cầu tròn, làm bằng cao su mềm, đảm bảo an toàn và tính chất nảy phù hợp cho môn thể thao này. Về màu sắc, bóng thường có màu vàng hoặc vàng cam, dễ dàng quan sát trong mọi điều kiện ánh sáng. Chu vi của bóng dao động từ 78 – 80cm, và trọng lượng của bóng là 180 – 200g. Sự đồng nhất về chu vi, trọng lượng, áp lực, chủng loại và màu sắc của tất cả các quả bóng được sử dụng trong một trận đấu là bắt buộc, nhằm đảm bảo tính công bằng và nhất quán cho mọi pha bóng. Những quy định này giúp duy trì chất lượng thi đấu, tránh sự khác biệt làm ảnh hưởng đến kỹ thuật và chiến thuật của các đội.
Những Người Tham Gia Vào Trận Đấu
Bên cạnh sân bãi và dụng cụ, những người tham gia trận đấu cũng được quy định rõ ràng về thành phần, vị trí, trang phục và vai trò cụ thể. Điều này giúp tổ chức trận đấu một cách khoa học và chuyên nghiệp, đảm bảo mọi thành viên đều thực hiện đúng chức năng của mình.
Thành Phần và Vị Trí Của Đội Bóng
Một đội bóng chuyền hơi có tối đa 10 vận động viên, 1 huấn luyện viên trưởng, 1 huấn luyện viên phó, 1 săn sóc viên và 1 bác sĩ. Trong số các vận động viên, một người phải được chỉ định làm đội trưởng trên sân và ghi rõ trong biên bản thi đấu. Chỉ những vận động viên đã đăng ký mới được phép thi đấu. Huấn luyện viên và các thành viên khác phải ngồi trên ghế của đội, đặt ở hai bên bàn thư ký, ngoài khu tự do. Vận động viên không thi đấu có thể ngồi trên ghế hoặc khởi động không bóng ở khu khởi động, và được phép khởi động có bóng ở khu tự do trong thời gian nghỉ giữa hiệp. Những quy định này đảm bảo sự rõ ràng về vai trò và giới hạn hoạt động của từng thành viên trong đội.
Trang Phục Thi Đấu
Trang phục thi đấu của vận động viên bóng chuyền hơi bao gồm áo thể thao, quần đùi, tất và giày thể thao. Yêu cầu quan trọng là áo, quần đùi và tất của toàn đội phải đồng bộ, sạch sẽ và đồng màu, tạo sự thống nhất và chuyên nghiệp. Giày phải nhẹ, mềm, đế bằng cao su hoặc da và không có đế gót, nhằm tăng cường sự linh hoạt và giảm chấn thương. Áo vận động viên phải được đánh số từ 01 đến 15, với số áo ở giữa ngực và giữa lưng, có màu sắc và độ sáng tương phản với áo. Số trước ngực phải cao ít nhất 15cm, số sau lưng ít nhất 20cm, với nét số rộng tối thiểu 2cm. Áo đội trưởng phải có một vạch khác màu 8x2cm dưới số trước ngực. Cấm vận động viên cùng đội mặc trang phục khác màu hoặc áo không có số chính thức. Trọng tài thứ nhất có thể cho phép thay đổi trang phục trong một số trường hợp nhất định, như khi trang phục bị ướt hoặc khi trời rét, miễn là vẫn tuân thủ các quy định về màu sắc và số áo. Cấm mang các đồ vật gây chấn thương hoặc hỗ trợ vận động viên một cách bất hợp lệ.
Lãnh Đạo Đội: Đội Trưởng và Huấn Luyện Viên
Đội trưởng và huấn luyện viên đóng vai trò chủ chốt trong việc quản lý và định hướng đội bóng, chịu trách nhiệm về hành vi và kỷ luật của các thành viên.
Vai Trò Của Đội Trưởng
Trước trận đấu, đội trưởng phải ký biên bản thi đấu và thay mặt đội bắt thăm để chọn quyền phát bóng hoặc sân. Trong trận đấu, đội trưởng có mặt trên sân là đội trưởng trên sân. Nếu đội trưởng không thi đấu, huấn luyện viên hoặc bản thân đội trưởng phải chỉ định một vận động viên khác trên sân làm đội trưởng, người này sẽ chịu trách nhiệm cho đến khi bị thay ra hoặc hiệp đấu kết thúc. Khi bóng ngoài cuộc, chỉ đội trưởng trên sân được phép nói chuyện với trọng tài để đề nghị giải thích luật, kiểm tra vị trí, sân bãi, lưới, bóng, hoặc xin hội ý và thay người. Kết thúc trận đấu, đội trưởng phải cảm ơn trọng tài, ký biên bản xác nhận kết quả và có thể ghi khiếu nại nếu có.
Vai Trò Của Huấn Luyện Viên
Huấn luyện viên là người chỉ đạo đội từ bên ngoài sân, quyết định đội hình thi đấu, thay người và xin hội ý, liên hệ với trọng tài thứ hai khi thực hiện các việc này. Trước trận đấu, huấn luyện viên kiểm tra và ký tên vào biên bản thi đấu. Trong trận đấu, huấn luyện viên phải trao phiếu báo vị trí có ký tên cho thư ký hoặc trọng tài thứ hai trước mỗi hiệp. Họ ngồi trên ghế của đội gần bàn thư ký nhưng có thể tạm thời rời chỗ. Huấn luyện viên có quyền chỉ đạo vận động viên trên sân, đứng hoặc đi lại trong khu tự do trước ghế ngồi của đội mình, miễn là không làm ảnh hưởng hoặc trì hoãn trận đấu. Huấn luyện viên phó ngồi trên ghế và không có quyền tham gia vào trận đấu, trừ khi thay thế huấn luyện viên trưởng trong trường hợp đặc biệt và có sự đồng ý của trọng tài. Những quy định này nhằm đảm bảo tính minh bạch, kỷ luật và trật tự trong quá trình thi đấu.
Thể Thức Thi Đấu Của Bóng Chuyền Hơi
Để đảm bảo tính công bằng và hấp dẫn cho mỗi trận đấu, luật bóng chuyền hơi 2014 quy định chi tiết về cách tính điểm, cách thắng hiệp, thắng trận, cũng như các trường hợp bỏ cuộc và tổ chức trận đấu. Việc nắm rõ thể thức này là rất quan trọng cho cả vận động viên và khán giả.
Cách Tính Điểm, Thắng Hiệp và Thắng Trận
Một đội ghi được một điểm khi bóng chạm sân đối phương, đội đối phương phạm lỗi hoặc bị phạt. Khi một đội phạm lỗi, trọng tài sẽ thổi còi và quyết định phạt theo luật. Nếu hai hay nhiều lỗi xảy ra liên tiếp, chỉ lỗi đầu tiên được tính. Nếu hai đội cùng phạm lỗi, pha bóng sẽ được đánh lại.
Một pha bóng là chuỗi các hành động đánh bóng từ khi người phát bóng chạm bóng đến khi trọng tài thổi còi “bóng chết”. Nếu đội phát bóng thắng pha bóng, đội đó được một điểm và tiếp tục phát bóng sau khi xoay vòng vị trí. Nếu đội đỡ phát bóng thắng pha bóng, đội đó được một điểm và giành quyền phát bóng.
Đội thắng một hiệp (trừ hiệp thứ 3 quyết thắng) là đội ghi được 21 điểm trước và hơn đội kia ít nhất 2 điểm. Trường hợp hòa 21-21, trận đấu tiếp tục cho đến khi một đội hơn đối thủ 2 điểm. Đội thắng một trận là đội thắng 2 hiệp. Trong trường hợp hòa 1-1, hiệp quyết thắng (hiệp 3) đấu đến 15 điểm, và đội thắng phải hơn ít nhất 2 điểm. Các đội sẽ đổi sân khi một đội đạt 8 điểm trong hiệp quyết thắng.
Bỏ Cuộc và Đội Hình Không Đủ Người
Nếu một đội từ chối thi đấu sau khi được mời và thuyết phục, đội đó sẽ bị tuyên bố bỏ cuộc và thua toàn trận với tỷ số 0-2 (mỗi hiệp 0-21). Tương tự, nếu một đội không có mặt đúng giờ thi đấu mà không có lý do chính đáng, họ cũng bị xử thua bỏ cuộc. Nếu một đội không đủ người để thi đấu một hiệp hoặc một trận (theo Điều 7.3.1), họ sẽ bị thua hiệp hoặc trận đó. Đội đối phương sẽ được thêm đủ số điểm và số hiệp còn thiếu để thắng, trong khi đội không đủ người vẫn giữ nguyên số điểm và kết quả các hiệp trước.
Tổ Chức Trận Đấu
Việc tổ chức trận đấu theo luật bóng chuyền hơi 2014 bao gồm các quy trình chuẩn từ bắt thăm đến sắp xếp đội hình và vị trí trên sân.
Bắt Thăm và Khởi Động
Trước trận đấu, trọng tài thứ nhất sẽ cho hai đội trưởng bắt thăm để chọn quyền phát bóng trước và chọn sân ở hiệp đầu tiên. Nếu có hiệp thứ ba quyết thắng, việc bắt thăm sẽ được thực hiện lại. Đội thắng khi bắt thăm sẽ được chọn quyền phát bóng/đỡ phát bóng hoặc chọn sân, đội thua sẽ nhận phần còn lại. Về khởi động, nếu các đội đã khởi động ở sân phụ, họ được cùng khởi động với lưới là 6 phút; nếu chưa, thời gian là 10 phút. Nếu cả hai đội trưởng yêu cầu khởi động riêng, mỗi đội sẽ có 3 hoặc 5 phút.
Đội Hình Thi Đấu và Vị Trí
Mỗi đội phải có 5 vận động viên trên sân khi thi đấu. Đội hình thi đấu ban đầu xác định thứ tự xoay vòng của các vận động viên, và thứ tự này phải được giữ đúng suốt hiệp đấu. Trước mỗi hiệp, huấn luyện viên phải ghi đội hình vào phiếu báo vị trí và nộp cho trọng tài thứ hai hoặc thư ký. Vận động viên không có trong đội hình ban đầu là dự bị. Khi phiếu báo vị trí đã nộp, không được thay đổi đội hình trừ việc thay người thông thường.
Về vị trí, tại thời điểm vận động viên phát bóng chạm bóng, tất cả các vận động viên (trừ người phát bóng) phải đứng đúng vị trí trên sân theo thứ tự xoay vòng. Ba vận động viên đứng gần lưới là hàng trước (số 4 trái, số 3 giữa, số 2 phải), hai vận động viên còn lại là hàng sau (số 5 trái, số 1 phải). Mỗi vận động viên hàng sau phải đứng xa lưới hơn người hàng trước cùng cột, và các vận động viên hàng trước không được đứng dưới hai vận động viên hàng sau. Vị trí được xác định bằng vị trí bàn chân chạm đất. Khi bóng đã phát đi, các vận động viên có thể di chuyển tự do.
Lỗi Sai Vị Trí và Xoay Vòng
Một đội phạm lỗi sai vị trí khi có bất kỳ vận động viên nào đứng không đúng vị trí tại thời điểm người phát bóng chạm bóng. Nếu lỗi sai vị trí xảy ra đồng thời với lỗi phát bóng, lỗi phát bóng sẽ bị phạt trước. Nếu lỗi phát bóng xảy ra sau nhưng lỗi sai vị trí xảy ra trước, lỗi sai vị trí sẽ bị phạt trước. Phạt lỗi sai vị trí bao gồm thua pha bóng, một điểm và quyền phát bóng cho đối phương, đồng thời các vận động viên phải trở về đúng vị trí.
Thứ tự xoay vòng phải tuân thủ theo đội hình đăng ký đầu mỗi hiệp. Khi đội đỡ phát bóng giành quyền phát bóng, các vận động viên phải xoay một vị trí theo chiều kim đồng hồ (vận động viên vị trí số 2 xuống số 1 để phát bóng, số 1 sang số 5). Phạm lỗi xoay vòng không đúng thứ tự sẽ bị phạt thua pha bóng, một điểm và quyền phát bóng cho đối phương, đồng thời phải trở lại đúng vị trí. Nếu xác định được thời điểm phạm lỗi, tất cả các điểm đã ghi được từ thời điểm đó sẽ bị xóa bỏ.
Hoạt Động Thi Đấu Trên Sân
Các hoạt động thi đấu trong bóng chuyền hơi được quy định chi tiết để đảm bảo tính liên tục, công bằng và hấp dẫn của trận đấu. Từ trạng thái bóng trong/ngoài cuộc đến cách chạm bóng, phát bóng, tấn công và chắn bóng, mỗi hành động đều có luật lệ riêng.
Trạng Thái Bóng Trong Cuộc và Ngoài Cuộc
Bóng được coi là “trong cuộc” tính từ thời điểm trọng tài thứ nhất thổi còi cho phép phát bóng, và người phát bóng đã đánh chạm bóng. Ngược lại, bóng được coi là “ngoài cuộc” (hay “bóng chết”) từ thời điểm một trong hai trọng tài thổi còi bắt lỗi. Quan trọng là không tính các lỗi phạm tiếp theo tiếng còi đã bắt lỗi của trọng tài. Bóng “trong sân” khi chạm sân đấu, kể cả các đường biên. Bóng “ngoài sân” khi một phần bóng chạm sân hoàn toàn ngoài các đường biên, chạm vật ngoài sân, chạm trần nhà, người ngoài đội hình thi đấu, chạm ăng ten, dây buộc lưới, cột lưới hoặc phần lưới ngoài băng giới hạn, hoặc bay qua mặt phẳng đứng dọc lưới ngoài không gian bóng qua, hoặc toàn bộ quả bóng bay qua khoảng không dưới lưới.
Động Tác Chơi Bóng
Mỗi đội phải thi đấu trong khu sân đấu và phần không gian của mình. Một đội có quyền chạm bóng tối đa 3 lần (không kể chắn bóng) để đưa bóng sang sân đối phương. Nếu quá 3 lần, đội đó phạm lỗi “đánh bóng 4 lần”. Một vận động viên không được đánh chạm bóng hai lần liên tiếp. Hai hoặc ba vận động viên có thể chạm bóng cùng lúc, được tính là hai hoặc ba lần chạm. Nếu chỉ một người chạm, tính một lần. Nếu vận động viên của hai đội cùng chạm bóng trên lưới và bóng còn trong cuộc, đội đỡ bóng được chạm tiếp 3 lần nữa. Nếu bóng ra ngoài sân bên nào, đội bên kia phạm lỗi. Nếu cả hai đội cùng đánh chạm giữ bóng trên lưới, tính cùng phạm lỗi và đánh lại pha bóng. Trong khu thi đấu, vận động viên không được lợi dụng đồng đội hoặc vật gì để chạm bóng, nhưng đồng đội có thể giữ hoặc kéo vận động viên sắp phạm lỗi về sân mình.
Bóng có thể chạm mọi phần của thân thể, nhưng phải được đánh đi không dính, không ném vứt, không giữ lại, và có thể nảy theo bất cứ hướng nào. Bóng có thể chạm nhiều phần thân thể nhưng phải liền cùng một lúc. Ngoại lệ là khi chắn bóng, một hay nhiều cầu thủ có thể chạm bóng liên tục trong cùng một hành động. Tương tự, ở lần chạm bóng đầu tiên của một đội, bóng có thể chạm liên tiếp nhiều phần khác nhau của thân thể miễn là trong cùng một hành động. Các lỗi đánh bóng bao gồm: bốn lần chạm bóng, hỗ trợ đánh bóng, giữ bóng (dính bóng) và chạm bóng hai lần liên tiếp.
Bóng Ở Lưới
Khi bóng được đánh sang sân đối phương, nó phải đi qua khoảng không bóng qua trên lưới, được giới hạn bởi mép trên của lưới, phần trong hai cột ăng ten (và phần kéo dài tưởng tượng của chúng), và thấp hơn trần nhà. Nếu bóng đã bay qua mặt phẳng của lưới đến khu tự do của sân đối phương và một phần hoặc toàn bộ bóng bay qua ngoài không gian bên ngoài lưới, nó có thể được đánh trở lại trong số lần chạm bóng của đội, với điều kiện vận động viên không chạm sân đối phương và bóng khi đánh trở lại phải cắt mặt phẳng của lưới hoàn toàn hoặc một phần bay qua ngoài không gian bên ngoài lưới cùng một bên sân. Đội đối phương không được cản trở hành động này. Khi qua lưới, bóng có thể chạm lưới. Nếu bóng đánh vào lưới bật ra, đội có thể đỡ tiếp nếu chưa quá 3 lần chạm bóng. Nếu bóng làm rách lưới hoặc giật lưới chùng xuống, pha bóng đó sẽ bị hủy và đánh lại.
Minh họa về khoảng không gian bóng được phép qua trên lưới giữa hai ăng ten.
Vận Động Viên Ở Gần Lưới
Các quy định về hoạt động của vận động viên gần lưới rất quan trọng để tránh va chạm và đảm bảo công bằng. Khi chắn bóng, vận động viên có thể chạm bóng bên sân đối phương nhưng không được cản trở đối phương trước hoặc trong khi họ đập bóng. Sau khi vận động viên đập bóng, bàn tay được phép qua trên lưới nhưng phải chạm bóng ở không gian sân mình. Được phép qua không gian dưới lưới sang sân đối phương nhưng không được cản trở đối phương thi đấu. Vận động viên được phép chạm sân đối phương bằng một hoặc hai bàn chân (hoặc tay) miễn là ít nhất một phần của bàn chân (hoặc tay) vẫn chạm hoặc ở trên đường giữa sân. Các bộ phận cơ thể phía trên bàn chân cũng được phép chạm sân đối phương miễn là một phần của bàn chân vẫn chạm hoặc ở trên đường giữa sân. Vận động viên có thể sang sân đối phương sau khi bóng ngoài cuộc hoặc xâm nhập vùng tự do bên sân đối phương mà không cản trở đối phương.
Vận động viên chạm lưới là phạm lỗi. Các hành động đánh bóng bao gồm cả các động tác không chạm bóng. Tuy nhiên, sau khi đã đánh bóng, vận động viên có thể chạm cột lưới, dây cáp hoặc vật bên ngoài chiều dài của lưới mà không ảnh hưởng trận đấu. Nếu bóng đánh vào lưới làm lưới chạm vận động viên đối phương thì không phạt lỗi. Các lỗi của vận động viên ở lưới bao gồm: chạm bóng hoặc chạm đối phương ở không gian đối phương trước hoặc trong khi đối phương đánh bóng; xâm nhập không gian dưới lưới của đối phương cản trở đối phương thi đấu; một hoặc hai bàn chân xâm nhập hoàn toàn sang sân đối phương; hoặc ảnh hưởng đến thi đấu của đối phương bằng cách chạm băng giới hạn trên của lưới hoặc ăng ten trong hành động đánh bóng, hỗ trợ từ lưới cùng lúc với đánh bóng, tạo thuận lợi hơn đối phương, hoặc cản trở sự xâm nhập hợp lệ đánh bóng của đối phương.
Phát Bóng
Phát bóng là hành động khởi đầu mỗi pha bóng, thực hiện bởi vận động viên bên phải hàng sau, đứng trong khu phát bóng. Quả phát bóng đầu tiên của hiệp 1 và 3 được quyết định bằng bắt thăm. Đội không phát bóng ở hiệp 1 sẽ phát bóng đầu tiên ở hiệp 2. Các vận động viên phải phát bóng theo trật tự ghi trong phiếu báo vị trí. Nếu đội phát bóng thắng pha bóng, vận động viên mới chuyển đến khu số 1 sẽ phát bóng. Nếu đội đỡ bóng thắng pha bóng, đội đó giành quyền phát bóng và phải xoay vòng trước khi phát bóng. Mỗi lần phát bóng chỉ được thực hiện một lần. Trọng tài thứ nhất ra lệnh phát bóng sau khi kiểm tra hai đội sẵn sàng.
Vận động viên phát bóng bằng một tay hoặc bất cứ phần nào của cánh tay sau khi đã tung hoặc để rời bóng khỏi bàn tay. Chỉ được tung hoặc để bóng rời tay một lần. Vận động viên có thể chạy lấy đà hoặc nhảy phát bóng, nhưng không được chạm sân đấu (kể cả đường biên ngang) hoặc khu vực ngoài khu phát bóng trước khi đánh bóng. Sau khi đánh bóng, vận động viên có thể giẫm vạch, bước vào trong sân hoặc ngoài khu phát bóng. Phát bóng phải diễn ra trong vòng 8 giây sau tiếng còi của trọng tài. Phát bóng trước tiếng còi sẽ bị hủy bỏ và phải phát lại. Các vận động viên của đội phát bóng không được làm hàng rào cá nhân hay tập thể che khuất tầm nhìn đối phương hoặc đường bay của bóng.
Hình ảnh minh họa về hành động làm hàng rào che phát bóng, một lỗi phổ biến.
Các lỗi trong lúc phát bóng bao gồm: người phát bóng sai trật tự xoay vòng hoặc không thực hiện đúng các điều kiện phát bóng. Các lỗi sau khi đánh phát bóng bao gồm: bóng chạm vận động viên của đội phát bóng, không hoàn toàn qua mặt phẳng thẳng đứng của lưới, bóng ra ngoài sân, hoặc bóng bay qua trên hàng rào che chắn. Nếu lỗi phát bóng và lỗi sai vị trí xảy ra cùng lúc, lỗi phát bóng sẽ bị phạt. Nếu phát bóng đúng nhưng sau đó quả phát bóng bị hỏng mà đối phương lại sai vị trí, lỗi sai vị trí của đối phương sẽ bị phạt trước vì nó xảy ra sớm hơn.
Đánh Bóng Tấn Công
Đánh bóng tấn công là hành động trực tiếp đưa bóng sang sân đối phương, trừ phát bóng và chắn bóng. Trong đánh bóng tấn công, được phép bỏ nhỏ, đánh nhẹ miễn là bóng gọn, rõ, không dính, không giữ hoặc ném vứt. Đánh bóng tấn công được coi là hoàn thành khi bóng đã hoàn toàn qua mặt phẳng đứng của lưới hoặc chạm đối phương.
Vận động viên ở trong khu tấn công 2m không được bật nhảy đánh bóng; bóng đánh sang sân đối phương phải có độ vồng lên khi qua phía trên của lưới. Vận động viên khu sau (ở sau vạch 2m) được đập bóng tấn công ở bất kỳ độ cao nào trong khu tấn công, nhưng khi giậm nhảy, chân không được chạm hoặc vượt qua đường tấn công. Sau khi đập bóng, vận động viên có thể rơi vào khu tấn công.
Các lỗi đánh bóng tấn công bao gồm: đánh bóng ở không gian sân đối phương, đánh bóng ra ngoài, vận động viên bật nhảy đánh bóng tấn công trong khu tấn công 2m, hoặc vận động viên không bật nhảy đánh bóng tấn công nhưng đường bóng đi sang sân đối phương không có độ vồng. Những quy định này giúp giữ tính công bằng và chiến thuật cho các pha tấn công, đồng thời đảm bảo an toàn cho người chơi.
Chắn Bóng
Chắn bóng là hành động của các vận động viên ở gần lưới nhằm chặn quả bóng từ sân đối phương sang bằng cách giơ tay cao hơn mép trên của lưới. Chỉ các vận động viên hàng trên được phép hoàn thành chắn bóng, và tại thời điểm chạm bóng, một phần cơ thể phải cao hơn mép trên của lưới. “Định chắn bóng” là hành động chắn nhưng không chạm bóng. Chắn bóng được hoàn thành khi bóng chạm tay người chắn. Chắn tập thể xảy ra khi hai hay ba vận động viên đứng gần nhau cùng thực hiện chắn và chạm bóng.
Minh họa về tư thế và quy định khi hoàn thành hành động chắn bóng.
Một hoặc nhiều vận động viên chắn có thể chạm bóng liên tiếp, miễn là các lần chạm đó trong cùng một hành động. Khi chắn bóng, vận động viên có thể đưa bàn tay và cánh tay qua trên lưới sang sân đối phương, nhưng không được cản trở đối phương đánh bóng, và không được phép chạm bóng bên kia lưới trước khi đối phương thực hiện đánh bóng tấn công. Chạm bóng trong chắn bóng không tính vào số lần chạm bóng của đội. Sau lần chắn chạm bóng này, đội được chạm bóng thêm 3 lần nữa để đưa bóng sang sân đối phương. Lần chạm bóng đầu tiên sau chắn có thể do bất kỳ vận động viên nào, kể cả người đã chắn bóng. Cấm chắn quả phát bóng của đối phương.
Các lỗi chắn bóng bao gồm: chắn và định chắn những quả bóng từ đối phương đánh tấn công hợp lệ ở khu 2m (đối với bóng chuyền hơi quy định đặc biệt cho khu 2m), chắn quả phát bóng của đối phương, bóng chạm tay chắn ra ngoài, hoặc chắn bóng bên không gian đối phương ngoài cọc giới hạn. Những quy định này giúp duy trì sự cân bằng giữa tấn công và phòng thủ, đồng thời đảm bảo fair play.
Ngừng và Kéo Dài Trận Đấu
Trong một trận đấu bóng chuyền hơi, các tình huống ngừng và kéo dài trận đấu được quy định rõ ràng để đảm bảo sự liền mạch, công bằng và quản lý thời gian hiệu quả. Các quy định này bao gồm cả việc tạm dừng hợp lệ, các trường hợp ngừng ngoại lệ và xử lý lỗi trì hoãn.
Ngừng Trận Đấu Hợp Lệ
Ngừng trận đấu hợp lệ bao gồm hội ý và thay người. Mỗi hiệp, mỗi đội được phép xin tối đa 2 lần hội ý và 5 lần thay người. Chỉ huấn luyện viên trưởng và đội trưởng trên sân được phép xin ngừng trận đấu bằng ký hiệu tay, khi bóng ngoài cuộc và trước tiếng còi phát bóng của trọng tài. Được phép xin thay người trước khi bắt đầu một hiệp, nhưng phải ghi vào biên bản thi đấu.
Các lần ngừng có thể diễn ra liên tiếp. Ví dụ, được xin tạm ngừng để hội ý một hoặc hai lần liền, sau đó tiếp tục xin thay người mà không cần có pha bóng thi đấu xen kẽ. Một đội không được xin thay người nhiều lần liên tiếp, nhưng có thể thay hai hoặc nhiều vận động viên trong cùng một lần xin thay người.
Thời gian một lần hội ý là 30 giây. Trong thời gian này, các vận động viên trên sân phải ra khu tự do gần ghế băng của đội mình.
Giới Hạn và Trình Tự Thay Người
Mỗi hiệp, mỗi đội được thay người tối đa 5 lần. Cùng một lần có thể thay một hay nhiều vận động viên. Một vận động viên trong đội hình chính thức có thể được thay ra sân và lại thay vào sân, nhưng chỉ được một lần trong một hiệp và phải vào đúng vị trí của mình đã đăng ký. Một vận động viên dự bị được vào sân thay cho một vận động viên chính thức một lần trong một hiệp, nhưng chỉ được thay ra bằng chính vận động viên chính thức đó.
Việc thay người phải thực hiện trong khu thay người. Thời gian cho một lần thay người là khoảng thời gian cần thiết để ghi vào biên bản thi đấu và cho vận động viên vào – ra. Khi xin thay người, vận động viên vào thay phải đứng ở khu thay người và sẵn sàng vào sân. Nếu không, việc thay người sẽ không được phép và đội đó bị phạt lỗi trì hoãn. Nếu huấn luyện viên muốn thay nhiều vận động viên trong một lần, phải ra ký hiệu số người xin thay, và việc thay người sẽ được thực hiện lần lượt từng cặp.
Thay Người Ngoại Lệ và Bắt Buộc
Khi một vận động viên đang thi đấu bị chấn thương và không thể tiếp tục, phải thay người hợp lệ. Trường hợp không thể thay người hợp lệ, đội đó được thay người ngoại lệ ngoài giới hạn thông thường. Thay người ngoại lệ nghĩa là bất cứ vận động viên nào không có trên sân lúc chấn thương xảy ra, hoặc vận động viên thay cho người đó, có thể vào thay. Vận động viên dự bị bị chấn thương đã thay ra không được phép vào sân thi đấu ở trận đó nữa. Mọi trường hợp thay người ngoại lệ đều không tính là thay người thông thường.
Nếu một vận động viên bị phạt đuổi ra sân hoặc truất quyền thi đấu, phải thay người hợp lệ. Nếu không thực hiện được, đội đó bị tuyên bố đội hình không đủ người.
Thay Người Không Hợp Lệ
Thay người không hợp lệ là vượt quá giới hạn thay người (trừ trường hợp ngoại lệ). Nếu một đội thay người không hợp lệ mà cuộc đấu đã tiếp tục, đội đó sẽ bị phạt thua pha bóng đó, việc thay người sẽ được sửa lại, và những điểm đội đó giành được từ khi phạm lỗi sẽ bị hủy bỏ (điểm của đội đối phương vẫn giữ nguyên).
Xin Ngừng Không Hợp Lệ
Xin ngừng không hợp lệ xảy ra khi bóng trong cuộc, sau tiếng còi phát bóng, do thành viên không có quyền xin ngừng, hoặc khi đội lại xin thay người nữa mà chưa qua một pha bóng, hoặc xin ngừng hội ý/thay người quá số lần quy định. Lần xin ngừng không hợp lệ đầu tiên không gây ảnh hưởng hoặc kéo dài trận đấu thì không bị xử phạt. Nếu lặp lại việc xin tạm ngừng không hợp lệ trong cùng một trận đấu, đội sẽ bị phạt lỗi trì hoãn.
Trì Hoãn Trận Đấu
Hành động không đúng của một đội cố tình kéo dài trận đấu được coi là lỗi trì hoãn. Các hình thức trì hoãn bao gồm: kéo dài lần thay người, kéo dài các lần tạm ngừng sau khi đã có lệnh tiếp tục, xin thay người không hợp lệ, tái phạm xin ngừng không hợp lệ, và các thành viên của đội trì hoãn trận đấu.
Lỗi trì hoãn trận đấu được tính cho toàn đội và có giá trị trong toàn bộ trận đấu, được ghi vào biên bản thi đấu. Thành viên của đội phạm lỗi trì hoãn đầu tiên bị phạt “Cảnh cáo lỗi trì hoãn”. Bất cứ thành viên nào của đội trong cùng một trận phạm lỗi trì hoãn lần thứ hai và những lần tiếp theo sẽ bị phạt lỗi trì hoãn thua pha bóng đó (một điểm và phát bóng cho đối phương). Lỗi trì hoãn xảy ra trước hay giữa hai hiệp đấu sẽ bị phạt trong hiệp tiếp theo.
Các Trường Hợp Ngừng Trận Đấu Ngoại Lệ
Bên cạnh các tình huống ngừng hợp lệ, có những trường hợp đặc biệt khiến trận đấu phải tạm dừng.
Chấn Thương
Nếu có tai nạn nghiêm trọng xảy ra khi bóng trong cuộc, trọng tài phải dừng ngay trận đấu để bác sĩ vào sân trợ giúp y tế, và pha bóng đó sẽ được đánh lại. Nếu một vận động viên bị chấn thương không thể thay hợp lệ hoặc ngoại lệ, vận động viên đó được cho 3 phút hồi phục, nhưng không quá một lần trong một trận đấu. Nếu vận động viên không hồi phục được, đội đó bị tuyên bố đội hình thi đấu không đủ người.
Trở Ngại Bên Ngoài
Nếu có bất kỳ trở ngại bên ngoài nào khi đang thi đấu, trận đấu phải ngừng ngay và pha bóng đó sẽ được đánh lại.
Gián Đoạn Kéo Dài
Nếu xảy ra tình huống bất ngờ làm gián đoạn trận đấu, trọng tài thứ nhất, ban tổ chức và giám sát sẽ quyết định biện pháp cần thiết để trận đấu tiếp tục. Tổng thời gian của một hay nhiều lần ngừng trận đấu không được vượt quá 2 giờ. Nếu trận đấu tiếp tục trên sân cũ, hiệp đấu gián đoạn sẽ được tiếp tục bình thường, giữ nguyên tỷ số, vận động viên và vị trí. Nếu trận đấu tiếp tục trên sân khác, tỷ số hiệp đấu đang dở sẽ bị hủy bỏ và đấu lại với đúng đội hình đã báo, kết quả các hiệp trước vẫn giữ nguyên. Nếu tổng thời gian gián đoạn quá 2 giờ, trận đấu phải đấu lại hoàn toàn.
Nghỉ Giữa Quãng và Đổi Sân
Thời gian nghỉ giữa các hiệp là 3 phút. Trong thời gian này, các đội tiến hành đổi sân và ghi đội hình đăng ký vào biên bản thi đấu. Sau mỗi hiệp, các đội đổi sân, trừ hiệp quyết thắng. Ở hiệp quyết thắng, khi một đội được 8 điểm, hai đội phải đổi sân ngay lập tức mà không trì hoãn, và giữ nguyên vị trí vận động viên. Nếu không đổi sân đúng thời điểm, khi phát hiện phải đổi sân ngay, giữ nguyên tỷ số điểm đã đạt được khi đổi sân.
Hành Vi Của Vận Động Viên
Hành vi của vận động viên trong bóng chuyền hơi được quy định chi tiết để duy trì tinh thần thể thao, sự tôn trọng và kỷ luật. Điều này góp phần tạo nên một môi trường thi đấu lành mạnh và chuyên nghiệp.
Các Yêu Cầu Về Thái Độ
Các thành viên của đội phải nắm vững và tuân theo “Luật bóng chuyền hơi”, cũng như tuân theo quyết định của trọng tài với thái độ thể thao, không được cãi lại. Mọi thắc mắc chỉ được yêu cầu giải thích thông qua đội trưởng trên sân. Thành viên phải kiềm chế những hành động hoặc thái độ gây ảnh hưởng tới quyết định của trọng tài hoặc che giấu lỗi của đội mình.
Tinh thần Fair-play là cốt lõi: các thành viên phải có thái độ tôn trọng, lịch sự không chỉ với trọng tài mà còn với các quan chức khác, đội bạn, đồng đội và khán giả. Trong trận đấu, các thành viên của đội được phép liên hệ với nhau.
Thái Độ Xấu và Các Hình Phạt
Luật bóng chuyền hơi 2014 phân loại thái độ hành vi xấu thành ba mức: vô lễ, xúc phạm và gây gổ, mỗi mức độ có hình phạt tương ứng.
Lỗi Nhẹ và Cảnh Cáo
Các lỗi nhẹ không bị xử phạt trực tiếp. Trọng tài thứ nhất có trách nhiệm ngăn chặn các đội mắc lỗi bằng lời nói hoặc hiệu tay nhắc nhở thông qua đội trưởng. Nhắc nhở không bị phạt lỗi, không có hậu quả trực tiếp và không ghi vào biên bản thi đấu.
Mức Phạt Theo Luật 2014
Thái độ hành vi xấu của thành viên đội bóng đối với các quan chức, đối phương, đồng đội hoặc khán giả được chia làm 3 mức:
- Vô lễ: Hành động ngang ngược trái với các nguyên tắc đạo đức và thói quen văn hóa hoặc tỏ thái độ coi thường.
- Xúc phạm: Phỉ báng hoặc có lời nói hay cử chỉ lăng mạ.
- Gây gổ: Xâm phạm thân thể hoặc cố ý gây sự.
Các mức phạt, theo phán quyết của trọng tài thứ nhất và mức độ nghiêm trọng, được ghi vào biên bản thi đấu:
- Phạt lỗi: Bất kỳ thành viên nào của đội phạm lỗi vô lễ lần đầu trong một trận đấu đều bị xử phạt thua pha bóng đó (một điểm và phát bóng cho đối phương).
- Đuổi ra sân:
- Thành viên của đội bị phạt đuổi ra sân không được thi đấu tiếp phần còn lại của hiệp đó và phải ngồi tại ghế của khu phạt, không bị phạt thêm nào khác. Huấn luyện viên bị đuổi ra sân cũng không được quyền tham gia vào hiệp đấu đó và phải ngồi vào khu phạt.
- Thành viên của đội phạm lỗi xúc phạm lần đầu bị xử phạt đuổi ra sân.
- Thành viên nào của cùng một đội phạm lỗi vô lễ lần thứ hai trong cùng một trận đấu thì bị phạt đuổi ra sân.
- Truất quyền thi đấu:
- Thành viên nào của đội bị phạt truất quyền thi đấu phải rời khỏi khu thi đấu trong toàn bộ phần còn lại của trận đấu.
- Phạm lỗi gây gổ lần thứ nhất bị phạt truất quyền thi đấu.
- Trong cùng một trận đấu, cùng một thành viên của đội phạm lỗi xúc phạm lần thứ hai hoặc phạm lỗi vô lễ lần thứ ba thì bị phạt truất quyền thi đấu.
Bảng tổng hợp các mức phạt lỗi thái độ, hành vi xấu và trì hoãn thi đấu.
Các lỗi phạt thái độ hành vi xấu là phạt cá nhân nhưng có hiệu lực trong toàn trận và phải ghi vào biên bản thi đấu. Cùng một thành viên của đội tái phạm lỗi vô lễ sẽ bị phạt nặng hơn. Đuổi ra sân và truất quyền thi đấu do phạm lỗi xúc phạm hoặc gây gổ không cần phải đã bị phạt trước đó. Phạm lỗi thái độ hành vi xấu trước hoặc giữa các hiệp đấu sẽ bị phạt trong hiệp tiếp theo.
Thẻ Phạt Lỗi
- Nhắc nhở: Bằng miệng hoặc hiệu tay, không dùng thẻ.
- Phạt lỗi: Thẻ vàng.
- Đuổi ra sân: Thẻ đỏ.
- Truất quyền thi đấu: Thẻ vàng + Thẻ đỏ kẹp cùng nhau.
Trọng Tài, Quyền Hạn, Trách Nhiệm và Hiệu Tay Chính Thức
Hệ thống trọng tài là trụ cột đảm bảo sự công bằng và tuân thủ luật trong mỗi trận đấu bóng chuyền hơi. Luật 2014 quy định rõ ràng về tổ trọng tài, quyền hạn, trách nhiệm của từng vị trí, cùng với các hiệu tay chính thức để giao tiếp hiệu quả.
Tổ Trọng Tài và Thủ Tục
Tổ trọng tài điều khiển trận đấu bao gồm: Trọng tài thứ nhất, Trọng tài thứ hai, Thư ký và hai Giám biên. Chỉ trọng tài thứ nhất và trọng tài thứ hai được thổi còi. Trọng tài thứ nhất ra hiệu lệnh cho phát bóng bắt đầu pha bóng. Cả hai trọng tài có thể ra hiệu kết thúc một pha bóng khi phát hiện lỗi. Khi bóng ngoài cuộc, hai trọng tài có thể thổi còi cho phép hoặc từ chối yêu cầu của đội. Ngay sau khi thổi còi kết thúc pha bóng, trọng tài phải ra hiệu tay chính thức. Nếu trọng tài thứ nhất thổi còi bắt lỗi, phải chỉ rõ đội được phát bóng, tên lỗi và vận động viên phạm lỗi (nếu cần); trọng tài thứ hai ra hiệu tay tương tự. Nếu trọng tài thứ hai thổi còi bắt lỗi, phải chỉ rõ tên lỗi, vận động viên phạm lỗi (nếu cần) và đội được phát bóng. Trong trường hợp cùng phạm lỗi, cả hai trọng tài chỉ tên lỗi, vận động viên phạm lỗi, và trọng tài thứ nhất chỉ đội được phát bóng.
Sơ đồ vị trí chuẩn của tổ trọng tài và các nhân viên hỗ trợ trong một trận đấu.
Trọng Tài Thứ Nhất
Trọng tài thứ nhất là người điều khiển tối cao của trận đấu.
Vị Trí và Quyền Hạn
Trọng tài thứ nhất ngồi hoặc đứng trên ghế trọng tài đặt ở một đầu lưới, tầm nhìn cao hơn mép trên của lưới 50cm. Họ điều khiển trận đấu từ đầu đến cuối, có quyền hạn đối với tất cả các trọng tài khác và mọi thành viên của hai đội. Quyết định của trọng tài thứ nhất là tuyệt đối, có quyền xóa bỏ các quyết định sai lầm của trọng tài khác và thay thế trọng tài nếu họ không hoàn thành nhiệm vụ. Trọng tài thứ nhất kiểm tra công việc của người nhặt bóng, lau sàn, và có quyền quyết định bất cứ việc gì liên quan đến thi đấu, kể cả những vấn đề luật không quy định. Họ không cho phép tranh luận về quyết định của mình, nhưng có thể giải thích luật hoặc làm sáng tỏ quyết định theo đề nghị của đội trưởng. Nếu đội trưởng muốn khiếu nại, trọng tài thứ nhất phải cho phép ghi vào biên bản thi đấu. Trọng tài thứ nhất chịu trách nhiệm kiểm tra sân bãi, trang bị và các điều kiện phục vụ thi đấu trước trận.
Trách Nhiệm
Trước thi đấu, trọng tài thứ nhất kiểm tra sân bãi, bóng và thiết bị, thực hiện bắt thăm và kiểm tra khởi động của các đội. Trong trận đấu, chỉ trọng tài thứ nhất có quyền nhắc nhở, cảnh cáo các đội, phạt lỗi thái độ, hành vi xấu và lỗi trì hoãn. Họ quyết định các lỗi của người phát bóng, lỗi sai vị trí của đội phát bóng (kể cả hàng rào che bóng), các lỗi đánh bóng, lỗi ở lưới và phần trên lưới, lỗi tấn công của vận động viên trong khu tấn công 2m và vận động viên hàng sau, bóng qua không gian dưới lưới, và hoàn thành chắn bóng của vận động viên hàng sau. Hết trận đấu, trọng tài thứ nhất ký vào biên bản thi đấu.
Trọng Tài Thứ Hai
Trọng tài thứ hai là trợ lý quan trọng của trọng tài thứ nhất.
Vị Trí và Quyền Hạn
Trọng tài thứ hai đứng bên ngoài sân gần cột lưới đối diện trước mặt trọng tài thứ nhất. Họ trợ giúp trọng tài thứ nhất, có phạm vi quyền hạn riêng và có thể thay thế trọng tài thứ nhất khi cần. Trọng tài thứ hai có thể ra hiệu về những lỗi ngoài phạm vi quyền hạn của mình nhưng không được cố tình khẳng định. Họ kiểm soát công việc của thư ký, giám sát tư cách của các thành viên đội ngồi ở ghế, báo cáo lỗi của họ cho trọng tài thứ nhất, và kiểm soát vận động viên trong khu khởi động. Trọng tài thứ hai có quyền cho tạm ngừng, kiểm soát thời gian và từ chối yêu cầu không hợp lệ. Họ kiểm tra số lần hội ý và thay người, báo cáo cho trọng tài thứ nhất và huấn luyện viên. Trong trường hợp chấn thương, trọng tài thứ hai có quyền cho phép thay người ngoại lệ hoặc 3 phút hồi phục. Trong suốt trận đấu, họ kiểm tra điều kiện mặt sân (chủ yếu khu trước) và bóng, đồng thời kiểm tra các thành viên đội trong khu phạt và báo cáo lỗi.
Trách Nhiệm
Khi bắt đầu mỗi hiệp, đổi sân ở hiệp quyết thắng và bất cứ lúc nào cần thiết, trọng tài thứ hai phải kiểm tra vị trí vận động viên trên sân xem có đúng phiếu báo vị trí hay không. Trong thi đấu, trọng tài thứ hai phải quyết định, thổi còi và ra hiệu các lỗi như: xâm nhập sân đối phương và phần không gian dưới lưới; lỗi vị trí của đội đỡ phát bóng; lỗi chạm phần dưới của lưới hoặc chạm cột ăng ten bên phía sân mình; lỗi đập bóng của vận động viên, lỗi hoàn thành chắn bóng của vận động viên hàng sau; bóng chạm vật ngoài sân; bóng chạm sân khi trọng tài thứ nhất khó nhìn thấy; bóng bay qua toàn bộ hoặc một phần bay qua bên ngoài lưới sang sân đối phương hoặc chạm cọc giới hạn phía mình. Kết thúc trận đấu, trọng tài thứ hai ký vào biên bản thi đấu.
Trọng Tài Thư Ký
Thư ký có nhiệm vụ quản lý biên bản thi đấu và hỗ trợ trọng tài.
Vị Trí và Trách Nhiệm
Thư ký ngồi ở bàn thư ký phía đối diện, mặt quay về trọng tài thứ nhất. Họ giữ biên bản thi đấu theo luật, phối hợp với trọng tài thứ hai, và sử dụng chuông điện hoặc dụng cụ phát âm thanh để ra hiệu cho các trọng tài.
Trước mỗi trận đấu và mỗi hiệp, thư ký ghi chép số liệu về trận đấu và các đội, lấy chữ ký của huấn luyện viên, đội trưởng, và ghi đội hình thi đấu theo phiếu báo vị trí. Nếu không nhận được phiếu báo vị trí đúng thời gian, thư ký phải báo ngay với trọng tài thứ hai.
Trong trận đấu, thư ký ghi điểm, kiểm tra thứ tự phát bóng và báo lỗi cho trọng tài ngay sau khi phát bóng. Họ sử dụng chuông thông báo đề nghị thay người, ghi chép số lần tạm ngừng hội ý và thay người, kiểm tra số áo vận động viên và báo cáo cho trọng tài thứ hai. Thư ký thông báo với trọng tài về yêu cầu ngừng trận đấu không hợp lệ, báo kết thúc hiệp đấu và khi đến điểm 8 của hiệp quyết thắng. Họ ghi lại mọi lỗi phạt và đề nghị không hợp lệ, cũng như tất cả các sự việc khác theo hướng dẫn của trọng tài thứ hai (như thay người ngoại lệ, thời gian hồi phục chấn thương, gián đoạn kéo dài, can thiệp bên ngoài). Thư ký cũng kiểm soát thời gian giữa các hiệp đấu.
Kết thúc thi đấu, thư ký ghi kết quả cuối cùng, viết hoặc cho đội trưởng viết nội dung khiếu nại (nếu có và được trọng tài thứ nhất cho phép), và ký vào biên bản, lấy chữ ký của hai đội trưởng và của các trọng tài.
Giám Biên
Giám biên chịu trách nhiệm quan sát các đường biên và các lỗi liên quan.
Vị Trí và Trách Nhiệm
Khi trận đấu chỉ có hai giám biên, mỗi giám biên đứng trên đường chéo sân ở hai góc sân gần nhất bên tay phải của mỗi trọng tài, cách góc sân 1-2m. Mỗi giám biên kiểm soát một đường biên dọc và một đường biên ngang thuộc phía sân của mình. Họ đứng ở khu tự do cách mỗi góc sân 1-3m trên đường kéo dài tưởng tượng của đường biên mình phụ trách.
Các giám biên thực hiện chức năng bằng cách sử dụng lá cờ (40x40cm) làm ký hiệu:
- Ký hiệu bóng trong và ngoài sân khi bóng chạm sân gần đường biên của mình.
- Ký hiệu bóng chạm vào đội đỡ bóng ra ngoài.
- Ký hiệu đỡ bóng chạm cột ăng ten, bóng phát đi ngoài khoảng không bóng qua của lưới.
- Ký hiệu bất kỳ cầu thủ nào trên sân (trừ vận động viên phát bóng) lúc phát bóng ra ngoài sân của mình.
- Ký hiệu vận động viên phát bóng giẫm vạch.
- Ký hiệu khi có vận động viên chạm ăng ten trong lúc đánh bóng hoặc làm cản trở thi đấu ở phía sân mình phụ trách.
- Ký hiệu khi bóng qua lưới ngoài không gian bóng qua trên lưới sang sân đối phương hoặc bóng chạm ăng ten thuộc phía sân giám biên kiểm soát.
Khi trọng tài thứ nhất yêu cầu, giám biên phải làm lại ký hiệu của mình.
Hiệu Tay Chính Thức Của Trọng Tài và Giám Biên
Để đảm bảo giao tiếp rõ ràng và nhanh chóng trong trận đấu, cả trọng tài và giám biên đều sử dụng hệ thống hiệu tay và hiệu cờ chính thức.
Hiệu Tay Của Trọng Tài
Trọng tài phải dùng hiệu tay chính thức để chỉ rõ lý do thổi còi bắt lỗi hoặc mục đích cho phép ngừng thi đấu. Hiệu tay phải được giữ trong một thời gian nhất định, và nếu ra hiệu bằng một tay, tay đó phải chỉ về phía đội phạm lỗi hoặc yêu cầu. Bảng dưới đây liệt kê các hiệu tay quan trọng:
Minh họa các hiệu tay chính thức của trọng tài, bao gồm ra lệnh phát bóng, chỉ đội phát bóng và đổi sân.
- Ra lệnh phát bóng: Di chuyển tay chỉ hướng phát bóng (Trọng tài 1).
- Đội phát bóng: Đưa thẳng cánh tay về phía đội phát bóng (Trọng tài 1, 2).
- Đổi sân: Nâng cánh tay trái ra phía trước và cánh tay phải ra phía sau, quay chúng vòng quanh thân (Trọng tài 1).
Hiệu tay tạm dừng hội ý (chữ T) và thay người (hai tay xoay tròn).
- Tạm dừng hội ý: Một bàn tay đặt ngang, bàn tay kia đặt vuông góc phía dưới thành hình chữ T (Trọng tài 1, 2).
- Thay người: Hai cánh tay để ngang trước ngực, quay vòng tròn quanh nhau (Trọng tài 1, 2).
Sử dụng thẻ vàng, thẻ đỏ để biểu thị các mức phạt lỗi thái độ và hành vi.
- Phạt lỗi thái độ hành vi xấu: Giơ thẻ vàng (Trọng tài 1).
- Đuổi ra sân: Giơ thẻ đỏ (Trọng tài 1).
Hiệu tay truất quyền thi đấu bằng cách giơ đồng thời thẻ vàng và thẻ đỏ.
- Truất quyền thi đấu: Giơ hai thẻ vàng – đỏ kẹp cùng nhau (Trọng tài 1).
- Kết thúc hiệp hoặc trận đấu: Đặt chéo 2 tay trước ngực, bàn tay mở hướng vào trong (Trọng tài 1, 2).
Hiệu tay lỗi không tung bóng hoặc bóng không rời tay khi phát bóng.
- Không tung bóng hoặc bóng không rời tay khi phát bóng: Nâng cánh tay duỗi thẳng, lòng bàn tay hướng lên cao (Trọng tài 1).
- Kéo dài thời gian phát bóng: Giơ hai bàn tay lên cao, xòe rộng 8 ngón (Trọng tài 1).
Hiệu tay lỗi chắn bóng hoặc hàng rào che bóng.
- Lỗi chắn bóng hoặc hàng rào che: Giơ 2 cánh tay thẳng lên cao, lòng bàn tay hướng về phía trước (Trọng tài 1, 2).
- Lỗi sai vị trí hoặc quay vòng: Dùng ngón trỏ vẽ một vòng tròn ngang trước thắt lưng (Trọng tài 1, 2).
Hiệu tay chỉ bóng “trong sân” khi bóng rơi xuống.
- Bóng “trong”: Chỉ thẳng tay xuống phía sân bóng rơi (Trọng tài 1, 2).
- Bóng “ngoài”: Đưa 2 cẳng tay thẳng đứng hất ra phía sau, lòng bàn tay hướng ra sau (Trọng tài 1, 2).
Hiệu tay lỗi dính bóng (cầm bóng).
- Dính bóng: Đưa cẳng tay ra phía trước, lòng bàn tay ngửa, gập khuỷu tay hướng lên phía trên (Trọng tài 1).
- Chạm bóng 2 lần: Đưa hai ngón tay mở lên phía trên (Trọng tài 1).
Hiệu tay lỗi chạm bóng 4 lần.
- Chạm bóng 4 lần: Giơ bàn tay lên xòe rộng 4 ngón tay (Trọng tài 1).
- Vận động viên chạm lưới, Phát bóng chạm không qua lưới: Để bàn tay cách mép trên của lưới (Trọng tài 1, 2).
Hiệu tay lỗi tấn công hàng sau (tay gập từ trên cao) và qua tay trên lưới (tay úp trên lưới).
- Qua tay trên lưới: Để bàn tay úp phía trên lưới (Trọng tài 1).
- Lỗi tấn công hàng sau: Gập cánh tay từ trên cao xuống, lòng bàn tay úp (Trọng tài 1).
Hiệu tay lỗi xâm nhập sân đối phương hoặc bóng qua không gian dưới lưới, hoặc lỗi phát bóng chạm sân/đường biên ngang.
- Xâm nhập sân đối phương hoặc bóng qua không gian dưới lưới hoặc VĐV phát bóng chạm sân (đường biên ngang) hoặc VĐV đứng ở ngoài sân tại thời điểm VĐV phát bóng đánh chạm bóng: Chỉ ngón tay trỏ vào đường giữa sân (Trọng tài 1, 2).
- Hai đội cùng bị lỗi, đánh lại: Đưa hai ngón tay cái lên ngang nhau (Trọng tài 1).
- Bóng chạm tay: Giơ tay lên cao, đặt lòng 1 bàn tay lên các ngón bàn tay kia (Trọng tài 1, 2).
Hiệu tay nhắc nhở lỗi trì hoãn (đặt ngón tay vào cổ tay) và phạt trì hoãn (thẻ vàng vào cổ tay).
- Nhắc nhở lỗi trì hoãn trận đấu: Đặt đầu các ngón tay vào cổ tay kia (không dùng thẻ) (Trọng tài 1).
- Phạt trì hoãn trận đấu: Đặt thẻ vàng vào cổ tay kia (Trọng tài 1).
Hiệu Cờ Của Giám Biên
Giám biên sử dụng hiệu cờ chính thức để biểu thị tên của lỗi và phải giữ ký hiệu trong một khoảng thời gian.
Hiệu cờ chỉ bóng “trong sân” (hạ cờ) và “ngoài sân” (giơ cờ thẳng đứng).
- Bóng “trong”: Hạ cờ xuống (Giám biên).
- Bóng “ngoài”: Giơ cờ lên thẳng đứng (Giám biên).
- Bóng chạm: Nâng cờ lên và đặt lòng bàn tay kia lên trên (Giám biên).
Hiệu cờ chỉ bóng ngoài phần không gian bóng qua hoặc lỗi phát bóng giẫm vạch.
- Bóng ngoài phần không gian bóng qua hoặc lỗi phát bóng giẫm vạch: Phất cờ trên đầu và chỉ vào cột ăng-ten hoặc đường cuối sân (Giám biên).
- Phán đoán không chắc chắn (không xác định): Đặt cờ và cánh tay chéo trước ngực (Giám biên).
Việc chuẩn hóa các hiệu tay và hiệu cờ này giúp giảm thiểu sự nhầm lẫn, đảm bảo mọi quyết định được truyền đạt rõ ràng và thống nhất giữa các thành viên của tổ trọng tài, góp phần vào một trận đấu công bằng và trôi chảy.
Hiểu rõ và áp dụng chính xác luật bóng chuyền hơi 2014 là yếu tố then chốt để bất kỳ ai tham gia môn thể thao này, từ vận động viên, huấn luyện viên đến trọng tài và khán giả, đều có thể tận hưởng trọn vẹn sự hấp dẫn mà nó mang lại. Bongdanetco.com hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện và sâu sắc về bộ luật, giúp bạn tự tin hơn trên sân và có thêm niềm đam mê với bóng chuyền hơi. Việc tuân thủ và tôn trọng các quy tắc không chỉ thể hiện tinh thần thể thao mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng bóng chuyền hơi lớn mạnh và công bằng tại Việt Nam.
Bình luận
Nguyễn Thị Thúy ⭐⭐⭐⭐⭐ (5/5 sao) – 05/04/2024 10:30
Bài viết cực kỳ chi tiết và dễ hiểu về luật bóng chuyền hơi 2014. Tôi là người chơi lâu năm nhưng đôi khi vẫn băn khoăn về một số điều khoản, nay đã được giải đáp rõ ràng. Đặc biệt phần giải thích về các lỗi sai vị trí và cách xử phạt rất hữu ích. Cảm ơn bongdanetco.com!
Trần Văn Hùng ⭐⭐⭐⭐⭐ (5/5 sao) – 06/04/2024 14:15
Tôi đang chuẩn bị cho giải đấu cấp phường và đang cần tìm hiểu kỹ về các quy định. Bài viết này thực sự là một cuốn cẩm nang. Phần hình ảnh minh họa các hiệu tay của trọng tài và giám biên rất trực quan, giúp tôi dễ dàng ghi nhớ và theo dõi trận đấu. Rất chuyên nghiệp!
Lê Minh Khoa ⭐⭐⭐⭐⭐ (5/5 sao) – 07/04/2024 09:00
Tôi rất ấn tượng với độ sâu của bài viết. Không chỉ liệt kê luật mà còn giải thích ý nghĩa, ngữ cảnh của từng điều khoản. Phần về “Thái Độ Xấu và Các Hình Phạt” làm tôi hiểu rõ hơn về tính kỷ luật trong thi đấu. Một tài liệu quý giá cho bất kỳ ai yêu bóng chuyền hơi.
Phạm Thanh Hà ⭐⭐⭐⭐⭐ (5/5 sao) – 08/04/2024 11:45
Là một huấn luyện viên mới, tôi thường gặp khó khăn trong việc truyền đạt các quy tắc phức tạp cho học viên. Bài viết này trình bày rất mạch lạc và dễ tiếp thu. Tôi chắc chắn sẽ sử dụng nó như một tài liệu tham khảo chính. Các ví dụ về lỗi phát bóng và chắn bóng rất sát thực tế.
Đặng Thị Ngọc Anh ⭐⭐⭐⭐⭐ (5/5 sao) – 09/04/2024 16:20
Tuyệt vời! Tôi chỉ là khán giả nhưng sau khi đọc bài này, tôi có thể hiểu rõ hơn nhiều về những gì đang diễn ra trên sân, đặc biệt là các quyết định của trọng tài. Từ giờ xem bóng chuyền hơi sẽ thú vị hơn rất nhiều. Cảm ơn Bongdanetco đã cung cấp thông tin chất lượng như vậy!